Διαδρομές » Τζουμέρκα: Θεοδώριανα - Καταφίδι

Στα Θεοδώριανα βρεθήκαμε στις 25 Οκτ - 28 Οκτ 2008 ψάχνοντας για ξενώνα στην περιοχή των Τζουμέρκων. Ο Ευκλείδης και η Ειρήνη είχαν παρακαλέσει να συναντηθούμε σ' αυτή την περιοχή της Πίνδου. Το είχαν τάξει στον εαυτό τους. Για μας, ήμασταν η μικρή ορειβατική ομάδα των Οικολόγων Πράσινων. Τα Τζουμέρκα ανήκουν στην κεντρική Πίνδο και μαζί με την Κακαρδίτσα (2469 μ) αποτελούν τα Αθαμάνια όρη. Οι πιο γνωστές κορυφές τους είναι το Καταφίδι (Πυραμίδα, όπως τη λένε οι ντόπιοι) με υψόμετρο 2393 μ και η Στρουγκούλα με 2112 μ. Είναι η δεύτερη φορά που επισκεπτόμαστε τον ευρύτερο χώρο και μάλιστα αυτή την εποχή. Μια περιοχή που ανήκει κυρίως στο νομό Άρτας, αλλά και στους νομούς Ιωαννίνων και Τρικάλων.

Σχεδόν πάντα στέκομαι πραγματικά εντυπωσιασμένος μπροστά στο μοναδικό μεγαλείο των βουνών της πατρίδας μας. Η μοναδικότητα του καθένα αποτυπώνεται στη λεπτομέρεια. Και οι «λεπτομέρειες» στα Τζουμέρκα είναι πολλές. Οι μεγάλες ορθοπλαγιές, τα πλούσια νερά και οι καταρράκτες, τα όμορφα χωριά χωμένα μέσα στο πράσινο, και ειδικά τώρα το Φθινόπωρο τα γήινα χρώματα με τις αποχρώσεις του καφέ, του κίτρινου και του πράσινου, αλλά και οι χαμογελαστοί, ζεστοί και φιλόξενοι άνθρωποι.

Η ποικιλία και οι λεπτομέρειες επιβεβαιώνουν την αίσθηση της ομορφιάς με ελευθερία. Και όλα «μιλάνε». Με γλέντι και χορό, με περηφάνια και καμάρι, με χαμόγελο και καλοσύνη, με ζεστασιά και φιλοξενία. Φύση και άνθρωποι «δικοί μας», λες και είμαστε κάθε μέρα μαζί.

«Ό,τι ζεις στην έκσταση ποτέ δε θα μπορέσεις να το στερεώσεις σε λόγο. Όμως μάχου ακατάπαυτα να το στερεώσεις σε λόγο. Πολέμα με μύθους, με παρομοίωσες, με αλληγορίες, με κοινές και σπάνιες λέξες, με κραυγές και με ρίμες να του δώσεις σάρκα, να στερεώσει!» Λέει ο Καζαντζάκης στην ΑΣΚΗΤΙΚΗ. Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι μπορεί ο καθένας με ευκολία, και μάλιστα με κανόνες περιηγητικούς, να περιγράψει όλα αυτά. Πόσο μάλλον εγώ. Κι έχοντας μόνο την ορατή πλευρά των πραγμάτων... Όμως υποσχέθηκα... Αυτή δε την φορά δεν μπορώ να αποφύγω τις αναφορές στον Καζαντζάκη. Ο Ευκλείδης μας τον «έφερε» μαζί του από την Κρήτη. Πρέπει να τον τιμήσουμε.

Πώς πάμε

Στα Θεοδώριανα μπορεί κανείς να πάει είτε από την Άρτα (84 Χμ), είτε από τα Γιάννενα, είτε από τα Τρίκαλα (85 Χμ). Εμείς ακολουθήσαμε την Εθνική Οδό Τρικάλων - Άρτας, περνώντας την Πύλη, και πριν την Ελάτη στρίψαμε αριστερά προς Στουρναρέικα - Βαθύρεμα - Μεσοχώρα. Περάσαμε το φράγμα της Μεσοχώρας και ο δρόμος μας έβαλε στις νέες σήραγγες. Βρεθήκαμε ξαφνικά στη διασταύρωση προς Νεράιδα - Θεοδώριανα και σε περίπου ένα χιλιόμετρο είδαμε την πινακίδα που οδηγεί αριστερά προς Θεοδώριανα. Σε δύο χιλιόμετρα περάσαμε τη γέφυρα δίπλα απ' το παλιό μονότοξο γεφύρι και σε λίγο ήμασταν στο χωριό με τα περισσότερα νερά στην Ελλάδα, όπως θέλουν να υπερηφανεύονται οι ίδιοι οι κάτοικοι.

Στο χωριό

Το χωριό απλώνεται στην πλαγιά σε υψόμετρο από τα 900 έως 1100 μέτρα περίπου. Πέτρινα σπίτια, καλοδιατηρημένα, πλακόστρωτοι στενοί δρόμοι, πλακόστρωτη κεντρική πλατεία, τα δέντρα. Είχαμε «κλείσει» δωμάτια στον ξενώνα «ΑΛΩΝΙ» ψηλά στο χωριό, δίπλα στο παλιό αλώνι. Πολύ καλή θέα, ζεστό οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, καθαροί περιποιημένοι χώροι, διάθεση για εξυπηρέτηση από την Ελένη και το Χρήστο. Σπιτικό φαγητό, μαρούλια και ντοματάκια από τον κήπο, νόστιμες τηγανίτες και ο γλυκός τραχανάς της Ελένης με γάλα. Όλα υπέροχα, όπως λέει και η Ειρήνη.

Οι καταρράκτες

Φτάνοντας φύγαμε αμέσως για να προλάβουμε να απολαύσουμε μέρα τους καταρράκτες στη θέση «Σούδα», δύο χιλιόμετρα, μισή ώρα περίπου με τα πόδια από το χωριό. Το μισό της διαδρομής είναι σε χωματόδρομο και το άλλο μισό περίπου σε μονοπάτι καλά διατηρημένο. Εντυπωσιακό το θέαμα των 28 μέτρων που πέφτει το νερό, με βουητό, στο ρέμα της Άσπρης Γκούρας και το θέαμα των κάθετων βράχων.

Το βράδυ στον ξενώνα

Επιστροφή για Βραδινό στον ξενώνα με τη συντροφιά της Ελένης. Η Ελένη, ακούραστη, θέλει να μας τα πει όλα για το χωριό της. Μαζί τραγουδήσαμε το τραγούδι της Κωστηλάτας «ψηλά στην Κωστηλάτα / στα κρύα τα νερά / χορεύουν τα κορίτσια / μαζί με τα παιδιά». Μας έκανε και μάθημα χορού, γιατί το τραγούδι αυτό χορεύεται στην πλατεία στο πανηγύρι σαν «ειδικός» χορός. Μας τραγούδησε και το τραγούδι που έγραψε η ίδια, και το τραγουδάει ο Κιτσάκης, το «ψηλά στα Θεοδώριανα / σιμά στην Κωστηλάτα / γεννήθηκε η αγάπη μου / ξανθιά γαλανομάτα». Μας εξήγησε πώς χορεύεται ο παραδοσιακός δικάγγελος και τρικάγγελος χορός στο πανηγύρι του 15 Αυγούστου στην πλατεία του χωριού.

Ιστορικά και άλλα

Με το Χρήστο συζητήσαμε για την ιστορία του χωριού και ιδιαίτερα για τη νεότερη. Για την κατοχή και το στρατηγείο των Εγγλέζων, τον βομβαρδισμό του χωριού από τους Γερμανούς και το θάνατο των έξι κοριτσιών που σκάλιζαν στα χωράφια, για τον Άρη με τους 800 μαχητές του ΕΛΑΣ που πέρασαν έναν ολόκληρο χειμώνα στο χωριό ονομάζοντας τα Θεοδώριανα «μικρό Καναδά», για τον «καπετάν Παλιούρα» το δεξί χέρι του Άρη, που αυτοκτόνησε στις αρχές του εμφυλίου.

Μας είπε για τις 13000 πρόβατα που ανεβαίνουν κάθε καλοκαίρι στις πλαγιές από τα χειμαδιά. Για τις εξήντα πηγές και το εργοστάσιο εμφιάλωσης, που πρόκειται να γίνει. Ιδιαίτερα μας μίλησε για τις προθέσεις και τις μεθοδεύσεις εταιρείας για κατασκευή δύο υδροηλεκτρικών εργοστασίων, για τις αντιδράσεις του χωριού και τον πολύ σημαντικό ρόλο του Συλλόγου «ΟΡΕΙΝΟΙ» σ' αυτόν τον αγώνα και γενικότερα στον αγώνα για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και την θεσμοθέτηση της ευρύτερης περιοχής των Τζουμέρκων ως Εθνικού Πάρκου.

Η ανάβαση στο Καταφίδι (Πυραμίδα)

Ξυπνήσαμε πρωί πρωί και ξεκινήσαμε την ανάβαση με ελαφριά συννεφιά και με το φόβο της βροχής, γιατί ψηλά τα σύννεφα σκέπαζαν τις κορυφές. Ακολουθήσαμε τον χωματόδρομο προς τον ξενώνα «ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ» και συνεχίσαμε με κατεύθυνση την Κωστηλάτα. Ο ξενώνας «ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ» έχει τρία δωμάτια και ταβέρνα. Υποτίθεται ότι έγινε καταφύγιο για ορειβάτες, αλλά ήταν μια κακή επιλογή. Λογικά έπρεπε να γίνει ψηλότερα προς την Κωστηλάτα... Απέναντι και χαμηλότερα το γήπεδο, που κατασκευάστηκε σε δύσκολο έδαφος με κατολισθήσεις. Ψηλότερα φαίνεται το μοναχικό έλατο με τα τεράστια κλωνάρια, στο οποίο φθάσαμε σε 50' περίπου κόβοντας τις τραβέρσες του δρόμου. Πολλές καρυδιές, κορομηλιές, ξινομηλιές, γκορτζιές, κρανιές, έλατα, κέδρα, κουτσουπιές, λίγες βελανιδιές, πουρνάρια και κερασιές, τα δέντρα.

Μονοπάτι δεν μπορέσαμε να βρούμε. Επιλέγουμε τη λύση του χωματόδρομου με κάποια κοψίματα. Είμαστε στα λιβάδια της Κάτω Κωστηλάτας. Η Κωστηλάτα έχει έκταση 10000 στρεμμάτων περίπου, ανήκει στον Αναγκαστικό Συνεταιρισμό Ακινήτου Θεοδωριάνων και βόσκουν σ' αυτή περίπου 5.000 πρόβατα. Το μοναδικό κοπάδι που έμεινε πίσω ακόμα, και δεν έφυγε για τα χειμαδιά, είναι αυτό της Γιώτας με τα δύο σκυλιά. Φωνάξαμε μήπως μας ακούσει, αλλά άδικα. Όμως οφείλουμε κι από δω να την ευχαριστήσουμε για την πολύ νόστιμη παραδοσιακή χορτόπιτά της. Για μας μπαμπανέτσα ή μπλανό ή πλαστό ή μπατσαριά.

Γέλια, ανέκδοτα, πειράγματα, ιστορίες, η κούραση, το δέος, η απόλαυση, ανάκατα συναισθήματα. Συναντήσαμε μερικά κτηνοτροφικά σπίτια, στάνες και ποτίστρες σε όλη σχεδόν τη διαδρομή. Ο χωματόδρομος έχει πάθει μεγάλες ζημιές από την τελευταία νεροποντή. Έγινε μια μερική αποκατάσταση στο πρώτο τμήμα πριν την Κιάφα, ίσως για να φορτωθούν τα πρόβατα στα φορτηγά για τα χειμαδιά. Περνάμε την Κιάφα στα 1800 μ, συνεχίζουμε απέναντι στον Καλόγερο στα 1950 μ και μετά από ορισμένες τραβέρσες βρισκόμαστε περίπου στα 2250 μ, κάτω από την κορυφή. Αφήνουμε το χωματόδρομο λίγο πριν το διάσελο και κάνουμε κάθετη ανάβαση βγαίνοντας στην κόψη με το απότομο προς την άλλη μεριά. Είμαστε σε ομίχλη και κάτω φαίνεται ένας ωκεανός τα σύννεφα και... η ψυχή στην κούλουρη. Τι σκέφτεσαι; Πόσο φοβάσαι; Πεινάς και δεν το λες;

«Διαλέγω τον ανήφορο, γιατί κατά κει με σπρώχνει η καρδιά μου. Απάνω! Απάνω! Απάνω! φωνάζει η καρδιά μου, και την ακολουθώ μ' εμπιστοσύνη».

«Αγάπα τον κίντυνο. Τι είναι το πιο δύσκολο; Αυτό θέλω! Ποιο δρόμο να πάρεις; Τον πιο κακοτράχαλον ανήφορο. Αυτόν παίρνω κι εγώ. Ακλούθα μου!» από την ΑΣΚΗΤΙΚΗ του Καζαντζάκη. Τι είναι η ζωή; Ένα βουνό, ένα ανέβασμα και ένα κατέβασμα ή αυτό που λέει και ο Καζαντζάκης: «Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο, καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο, το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή».

Συνεχίζουμε στην κόψη. Ευτυχώς που δεν φυσάει. Στην κορυφή στα 2393 μ διαπιστώνουμε ότι είναι πράγματι «πυραμίδα», γιατί οι πλευρές της είναι κάθετες. Η ορατότητα πολύ χαμηλή έως ελάχιστη. Τα καταφέραμε.

Επιστροφή από το ίδιο. Ομίχλη, κρύο, μυρωδιές βοτάνων, πού και πού το πέταγμα κάποιου πουλιού. Σ' όλη τη διαδρομή ένα δύο κοπάδια με πέρδικες. Σκελετοί ζώων διάσπαρτοι παντού. Θύματα της αρκούδας και του λύκου; Μάλλον οι αρρώστιες, που είναι αιτία για τις απώλειες, τη φύρα. Η ζημιά της μπουλντόζας στη συνέχεια του ορεινού ανάγλυφου είναι εμφανής, με άμεσο τον κίνδυνο να γίνουν οι δρόμοι χαντάκια. Γενική παρατήρηση: Δρόμοι παντού. Είμαστε στην εποχή της πολυτέλειας, της κακώς νοούμενης ανάπτυξης, του «τα θέλω όλα τώρα». Δρόμοι υποτίθεται για τους κτηνοτρόφους, αλλά περισσότερο ίσως για τους κυνηγούς. Δεν υπάρχει πια απάτητο μέρος για τους κυνηγούς. Το σίγουρο είναι ότι πολλοί απ' αυτούς τους δρόμους θα εγκαταλειφθούν σύντομα, αφού προηγηθεί η μείωση της ορεινής κτηνοτροφίας και απαγορευτεί το κυνήγι στο Εθνικό Πάρκο, γιατί το θέλουμε εμείς οι οικολόγοι... που «πετάμε» μέχρι και αρκούδες, εκτός από φίδια και λύκους, τρομάρα μας...

Ήταν μια χαλαρή ανάβαση εννιά ωρών (5 ανάβαση, 4 κατάβαση) με πολλές στάσεις απολαμβάνοντας τη διαδρομή, μια και όλη η μέρα ήταν δική μας. Κανονικά ο χρόνος είναι κατά δύο ώρες τουλάχιστον λιγότερο. Η οικογενειακή ατμόσφαιρα του ξενώνα μας ξεκούραζε ακόμα και σα σκέψη κατά τη διάρκεια της επιστροφής.

Εκτός από την βελτίωση των δρόμων πρόσβασης στο χωριό (και από το Αθαμάνιο και από την Νεράιδα), η βασική μας παρατήρηση εξαντλείται στην βελτίωση των μονοπατιών. Είναι απαραίτητο για τους ορειβάτες να γίνει μια υποδειγματική σήμανση της ανάβασης στην Πυραμίδα, αλλά και των άλλων μονοπατιών γύρω από το χωριό. Είναι απαραίτητο, και για την νοικοκυρεμένη εικόνα του χωριού, να εκδοθεί ένα τουριστικό έντυπο και να μοιράζεται στους επισκέπτες δωρεάν με τον χάρτη της περιοχής, τα αξιοθέατα, τα μονοπάτια, την ιστορία, κλπ. Αυτό δεν είναι δύσκολο να γίνει και δεν απαιτούνται μεγάλες δαπάνες. Θέλουμε ήπια διαχείριση του περιβάλλοντος και ήπιες μορφές ανάπτυξης με όρους βιωσιμότητας. Προστατεύουμε τους φυσικούς πόρους, που είναι για την περιοχή το έδαφος, το νερό, το δάσος. «Προσέχουμε για να έχουμε». Όχι στα Υδροηλεκτρικά, ναι στη θεσμοθέτηση του Εθνικού Πάρκου, όχι στο κυνήγι. Οι προτάσεις και οι παρατηρήσεις μας έχουν έναν στόχο: να υπηρετήσουν, να διορθώσουν και να αποδείξουν ότι οι ορεινοί όγκοι και τα χωριά μας έχουν ένα ελπιδοφόρο μέλλον.

Copyright © HellenicMountains.gr - All rights reserved